HELAL VE TAYYİB YAŞAM SİSTEMİMİZDE HASTALIKLARIN RİSK FAKTÖRLERi NASIL KONTROL EDİLİR VE NASIL ENGELLENİR.”
Dr.Hüseyin Kâmi BÜYÜKÖZER

Birçok hastalıkların risk faktörlerini yaşam sitilimizi değiştirerek kontrol edebilir ve engelliyebiliriz. Yüksek kollestrol, yüksek tansiyon, kanser, diyabet, kilo fazlalığı ve obezite gibi hastalıkların oluşturabileceği risk faktörlerini, kontrol edilebilir risk faktörlerinden örnekler olarak belirtebiliriz. Yalnızca, yaş, cinsiyet ve aile kalıtım öyküleri gibi birkaç risk faktörü kontrol edilemez.

Her türlü hastalık riskini azaltmak için şunları yapabiliriz, her bir risk faktörünü kontrol etmeye çalışalım. İyi haber şu ki, birçok yaşam tarzı değişiklikleri aynı anda birkaç hastalık risk faktörünü de kontrol etmeye yardımcı olabilmesidir. Mesela, fiziksel aktivite; kan basıncını düşürmeye, diyabete yardım, stresi azaltmak ve kilo kontrolüne yardımcı olabilmektedir.

Ömür boyu bir yaklaşım

Birçok yaşam alışkanlıkları çocukluk çağında başlamaktadır. Bu nedenle, anne ve babalar sağlıklı bir diyeti takip ve fiziksel aktivitelerinde sağlıklı seçimler yapmaları için çocuklarını bu yaşlarda teşvik etmelidir. Sağlıklı bir yaşam tarzını, bir aile boyu hedef takip sistemi haline getirmeliyiz.

Bu amaca ulaşmak için çocuğumuzun, kilo gibi, vücut kitle indeksi gibi, bel çevresi gibi; insanlarda boyla orantılı sağlıklı ağırlık endeksi (kilogram cinsinden ağırlık metre cinsinden boyun karesine bölünür) gibi sağlık tedbirlerinin bilgilerini öğrenmeliyiz.

Herşeyden evvel sizin ve aile üyelerinizin ‘kan basıncı, kolesterol ve kan şekeri seviyelerinin farkında olun. Eğer bu sayıları bir kere bilirseniz, bunları sağlıklı bir çizgiye getirmek ve bu çizgide tutmak için kolayca çalışabilirsiniz.

Yaşam tarzı değişiklikleri yapmak zor olabilir. Fakat bu değişiklikleri bir aile boyu olarak, onların hastalık risk faktörlerini önlemek veya kontrol etmek herkes için daha kolay olabilir. Çocuklarınızın, sağlıklı alışkanlıkları benimsemesi için sürekli ve ailecek meşgul olunması gerekir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Sağlıklı bir yaşam tarzı ile hastalık riskini azaltabilirsiniz. Zaten hastalık varsa, sağlıklı bir yaşam, hastalığın daha kötüye gitmesini önleyebilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı şunları içerir:

• Sağlıklı bir diyet
• Fiziksel olarak aktif olmak
• Sağlıklı bir kiloyu korumak
• Sigaradan uzak durmak
• Sitresi yönetmek

Sağlıklı Bir Diyet

Sağlıklı bir diyet sağlıklı bir yaşam tarzının en önemli bir parçasıdır . Hastalık riskini azaltmak için, size ve ailenize uygun bir diyet takip edilmelidir.

Yapay doymuş ve trans yağlardan uzak olmalıdır . Doymuş yağlar bazı etler, bazı süt ürünleri , çikolata , bazı unlu mamuller ve derin yağda kızartılmış ve işlenmiş gıdalarda bulunur. Trans yağlar biraz kızarmış ve işlenmiş gıdalarda bulunur. Bu yağlar düşük dansiteli lipoprotein ( LDL ), ya da ” kötü “,kolesterol düzeyini yükseltir. Balık ve zeytin yağı içinde bulunan yağ türleri yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL), ya da “iyi” kolesterol seviyesini yükseltirler. Bu yağlar omega – 3 yağ asitleri bakımından zengindir. Omega- 3 yağ asitleri kan pıhtıları önlemeye yardımcı olurlar, kısmen kalp krizi riskini azaltırlar .

Yüksek oranda lif. Lif kepekli tahıllar, meyve ve sebzelerde bulunur. Lif açısından zengin bir diyet, sadece LDL kolesterol seviyesini düşürmeye yardımcı olmaz, ama aynı zamanda hastalıklara karşı vücudun korunmasına yardımcı olabilecek besinleri sağlar .

Düşük tuz ve şeker . Düşük tuz diyeti sizin kan basıncınızı yönetmenize yardımcı olabilir . Düşük şekerli bir diyet size kilo ve diyabetinizi kontrol ve önlemeye yardımcı olabilir. Alkolsüz etiketi ile sunulan renkli rensiz, gazlı gazsız kola, gazoz ve enerji içeceklerinden uzak durunuz ve çocoklarınızı koruyunuz.

Nasıl sağlıklı besin seçimleri yapabileceklerini çocuklarımıza öğretmeliyiz. Mesela, onlar için sağlıklı gıda alışverişlerini yapmalarına yardım edilmelidir. Aynı zamanda kendiniz için sağlıklı bir diyeti takip ederek çocuklarınıza iyi bir örnek oluşturun.

Fiziksel Aktiviteler,

Siz söz konusu hastalık risklerini azaltmak için bir atlet olmak zorunda değilsiniz. Ama haftada orta şiddette sportif aktiviteden 60 dakikadan az olmayacak şekilde yararlanabilirsiniz.

Önemli sağlık yararları için, yetişkinler her hafta orta şiddette spotrif aktiviteden en az 150 dakika (2,5 saat) yapmalıdır.

Çocuklar ve gençler her gün fiziksel aktivite olarak 60 dakika ya da daha fazlasını yapmalıdırlar. Fiziksel aktiviteyi teşvik etmek için harika bir yol, bir aile olarak bunu yapmaktır. Ayrıca çocukların daha aktif olmalarını teşvik etmek için, TV, video ve bilgisayar meşguliyet zamanlarını sınırlamayı isteyebilirsiniz.

Eğer hastalık veya göğüs ağrısı ve baş dönmesi gibi belirtiler varsa, yeni bir egzersiz planı başlamadan önce doktorunuzla konuşun. Fiziksel aktivitenin ne türü sizin için güvenli ve ne kadarı yeterli bunu öğrenin. Hava kirlilik düzeylerinin yüksek ya da hava çok sıcak veya soğuk olduğunda açık havada egzersiz yapmaktan kaçının.

Sağlıklı Kilo bakımı

Sağlıklı bir diyet uygulayarak ve fiziksel olarak aktif olmak sağlıklı bir kiloyu korumak için yardımcı olabilir. Kilonuzu kontrol size mevzubahs olan hastalık risk faktörlerini kontrol etme imkanını sağlar.

Eğer aşırı kilolu veya obez iseniz, kilo vermeye çalışın. Mevcut ağırlığı, sadece 5 ila 10 oranında bir kayıpla hastalık riskini azaltabilirsiniz.

Kilo, kalori alımını azaltmak ve daha fazla fiziksel aktivite yapmakla düşürülür. Küçük porsiyon yemekleri ve daha düşük kalorili yiyecekleri seçin. Restoranlarda kendinizi servis eklentilerini bitirmek zorunda hissetmeyin. Birçok restoran bölümleri boy ve ortalama kişi için çok fazla kalori içermektedir.

Kilolu çocuklar ve gençler için, kilo alma hızını yavaşlatan diyetler bir doktor tarafından onaylanmış sürece dayanması önemli. Ancak, düşük kalorili diyetler, tavsiye edilmez

Sigaradan uzak olmak veya Bırakmak

Eğer sigara içiyorsanız, bırakın. Sigara, hastalıkları ve kalp krizi riskini artırır ve diğer hastalık risk faktörlerini kötüleştirebilir. Programları ve sigarayı bırakmak için yardımcı olabilen ürünler hakkında doktorunuzla konuşun . Ayrıca, sigara dumanından kaçınmaya çalışın. Eğer sorun kendi kendinize sigarayı bırakmama ise, bir destek grubuna katılmayı düşünün.

Çocuklara, sigara içmelerini önlemek ya da sigarayı bırakmaları için sigaranın sağlığa zararlı etkileri hakkında onlarla konuşmanız yardımcı olabilir. Akranlarının sigara içme baskısına karşı çıkmalarının önemini onlara öğretin.

Evinizde hiçbir zaman tütün kullanımına fırsat vermeyecek, sağlam kurallar belirleyin . Eğer sigara içen bir çocuğunuz varsa , onu bu alışkanlığından vazgeçirecek bir plan oluşturmanız faydalı olacaktır. Çocuğunuzun bu sıkıntıdan çıkması için bilgi ve kaynak sunmalısınız. Stres ve bağımlılıktan özgür olmak gibi, daha iyi fitness ve spor performansı ve geliştirilmiş vücut görünümü gibi, sigarayı bırakma ile gelecek doğal ödülleri anlatmalısınız . Kararının güçlendirilmesi için takdir etmelisiniz,övmelisiniz.

Stres Yönetimi

Stres yönetimi, dinlenmek ve sorunlar ile nasıl başa çıkabileceğini öğrenmek, duygusal ve fiziksel sağlığını iyileştirmek. Eğer hayatınızda duygu ve endişelerinizi paylaşabileceğiniz destekleyici insanlara sahipseniz, stres rahatlatmakta onlar size yardımcı olabilirler.

Fiziksel aktivite ve rahatlama terapisi aynı zamanda stresi rahatlatmakta yardımcı olabilir. Bir stres yönetimi programında yer almayı da düşünebilirsiniz.

Diğer Yaşam Bağlantıları

Yaşam tarzı değişikliklerini bir anda yapmak sizin için zor ise, bir adım alarak deneyin. Yaşam tarzı değişiklikleriyararları hakkında bilgi edinin . Doktorunuzla konuşun , vebazı kaynaklar okuyun.

Özel ve gerçekçi hedefler içeren yaşam tarzı değişikliklerini gerçekleştirmek için bir plan yapın. Bir destek grubuna ya da destekleyici arkadaşlara ve ailenizin yardımı ile bunu yapmak isteyebilirsiniz .

Yaptığınız kazanımlar için kendinizi ödüllendirin. Yaşam tarzı değişikliklerini korumak ve sağlıksız alışkanlıkları önlemek için ne yapmak gerekir düşünün .

Diyet veya egzersiz planından çıkmak ya da tekrar sigaraya başlamak gibi durumlarda hemen pes etmeyin. Bunun yerine, hedeflerinize ulaşmak için geriye kalan yapmanız gerekenleri öğrenmelisiniz. Birçok insan uzun vadeli yaşam tarzı değişiklikleri yapmak için birden fazla deneme imkânı bulabilir .

Çocukların beslenme ve aktivite alışkanlıklarının değişmesi zaman alır . Küçük, kolay adımlarla başlayın. Örneğin, akşam yemeği sonrası aperatiflerleri kesmek veya yemek sonrası TV izlemek yerine bir yürüyüşe gidin. İyi bir örnek olun ve çocuklarınız her gün yeni bir sağlıklı adım seçiminde yer almak için sizden örnek alabilsin.